Một trong các khu kiến trúc chúng ta thường bắt gặp tại các chùa chiền, đình miếu, dinh thự tại Việt Nam hiện nay chính là cổng tam quan. Đây là một lối kiến trúc mang đậm nét văn hóa lịch sử của nước nhà. Nếu bạn còn chưa hiểu rõ về kiến trúc cổng tam quan thì hãy cùng chúng tôi tìm hiểu ngay sau đây!

Quan niệm về cổng tam quan

Cổng Tam Quan là gì?

Cổng tam quan được khá nhiều người quan tâm. Đây là một loại cổng lớn thường được xây dựng tại các đền chùa, đình miếu, dinh thự, thậm chí là các nhà họ,… Cổng có 3 lối đi, tuy nhiên, người ta thường chỉ đi vào bằng cửa ở hai bên hông.

Theo những gì được ghi lại trong hệ thống bi chí Hán Nôm và Đại Việt sử ký toàn thư, Thiền uyển tập anh,… thì cổng này đã xuất hiện từ rất lâu đời, vào khoảng giai đoạn Lý Trần, đây là thời điểm mà Phật giáo tại nước ta cực kỳ hưng thịnh. Trong tổng thể kiến trúc đền chùa thời Lý Trần thì cổng chính là một cá thể không thể thiếu.

Kiến trúc cổng tam quan

Cổng tam quan là một kiến trúc đã có từ xa xưa. Cổng gồm có 3 lối đi, trong đó, lối đi chính giữa là lớn nhất. Vách cổng thường được xây dựng từ vật liệu gỗ hoặc là tường gạch hay đá. Phía hai bên cổng nhỏ đắp câu đối viết bằng chữ Hán, trên trán cửa là nơi để ghi tên chùa hoặc tên cửa. Phía trên cổng có lợp mái. Đây là kiến trúc cổng tam quan phổ biến nhất.

Cổng tam quan có 2 loại là cổng có gác và cổng kiểu tứ trụ, mỗi loại đều có những đặc điểm riêng:

• Cổng tam quan có gác: Là loại cổng có thiết kế nhỏ và chỉ có một tầng. Cũng có nơi xây cổng này với 2 tầng mái hoặc gác ở bên trên. Đa số các cổng tam quan được xây bằng gạch và đá thì đều có gác, dù cho là gác giả. Cũng có một số nơi xây cổng tam quan thành cổng đá ba tầng. Gác thường được dùng để làm nơi treo chuông khánh, trống phục vụ các nghi lễ trong đền, chùa

• Cổng tam quan kiểu tứ trụ: Giống như tên gọi, loại cổng này gồm có 4 cột trụ, trong đó 2 cột trụ ở giữa thì cao hơn hẳn so với hai cột trụ hai bên và được chia thành 3 lối đi. Các cột trụ được nối liền với nhau bằng các xà cách điệu làm trán cổng. Một số nơi xây thiết kế cổng tam quan kết cấu tứ trụ, có mái cong tạo nên vẻ độc đáo, riêng biệt

Ngoài 2 loại cổng tam quan chính trên còn có những loại biến thể. Cổng nguyên thể gồm có 3 cửa, tuy nhiên, một số chùa đã xây dựng biến thể làm 5 lối đi, ví dụ như chùa Sét tại Hà Nội chẳng hạn.

Ý nghĩa của cổng tam quan

Nói đến ý nghĩa cổng tam quan thì có rất nhiều. Đây được coi là cửa ngõ để đi vào một nơi nào đó. Tam quan, tức là 3 cổng lớn được chia làm 3 cửa với kích thước khác nhau. Số 3 chính là dựa theo thuyết Tam Tài. Đây là một phong cách tiêu biểu cho kiến trúc tam quan Tại Việt Nam.

Các công trình cổng tam quan tiêu biểu nhất phải kể đến cổng tam quan tại Văn Miếu Quốc Tử Giám tại Hà Nội và Huế. Tại các Văn Miếu, các tự miếu quan trọng như Triệu Miếu, Thái Miếu,… thì cổng là loại có lầu, thường được gọi là “Tam quan Môn lầu”. Cổng có 7 lớp và được bố trí theo kiến trúc “trùng thành tam khẩu”.